Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, thực dân Pháp dã tâm xâm lược đất nước ta một lần nữa. Ngày 23/9/1945, chúng đánh chiếm Sài Gòn và mở rộng chiến tranh ra cả nước. Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta hưởng ứng Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, quyết tâm bảo vệ đất nước “Thà chết chứ nhất định không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ”. Ngày 29/01/1946, tức 27 Tết Bính Tuất, quân Pháp tiến đánh Ba Ngòi, chúng bắn giết rất tàn bạo dân làng dọc đường tiến quân...
Thực hiện đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức mình là chính, Cam Ranh đã cùng với cả nước nêu cao quyết tâm đánh thắng giặc Pháp xâm lược.
Đầu tháng 12/1953, Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ, thông qua phương án tác chiến, giao cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp trực tiếp chỉ huy chiến dịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh dặn dò Đại tướng Võ Nguyên Giáp trước lúc ra mặt trận: Phải đánh thắng, chắc thắng mới đánh, không chắc thắng không đánh. Cả nước dồn sức cho trận quyết chiến ở Điện Biên Phủ với khẩu hiệu: “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”. Đặc biệt là huy động 260.000 dân công, thanh niên xung phong phục vụ cho chiến dịch…
Nhận thấy địch đã tập trung xây dựng Điện Biên Phủ thành tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương,“một pháo đài bất khả xâm phạm”, với hơn 16.200 quân, có cả xe tăng, pháo binh... Bộ Chỉ huy chiến dịch đã thay đổi phương châm tác chiến từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”. Đây là quyết định sáng suốt và đúng đắn, nhưng cũng rất khó khăn, bởi vì phải chuẩn bị lại trận địa theo phương châm “đánh chắc, tiến chắc”, nhất là trận địa pháo, phải kéo pháo ra, rồi đưa pháo vào theo yêu cầu tác chiến mới. Vừa đánh vừa phải đào công sự, dây thông hào để tiến sát mục tiêu của địch…
Ngày 13/3/1954, quân ta nổ súng tiến công Điện Biên Phủ, tiêu diệt gọn cứ điểm Him Lam và Độc Lập, phá vỡ một trong hệ thống phòng ngự kiên cố của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ; tiếp theo quân ta đồng loạt tiến công các cứ điểm khác; thắt chặt vòng vây, kiểm soát sân bay Mường Thanh. Từ ngày 01/5 đến ngày 07/5/1954, quân ta mở đợt tổng công kích tiêu diệt toàn bộ tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. 17 giờ 30 phút ngày 07/5/1954, Tướng Đờ Cát bị bắt sống, toàn bộ quân Pháp đã đầu hàng. Cam Ranh cùng với cả nước làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ vang dội năm châu, chấn động địa cầu. Ở Cam Phúc Nam, dưới sự hướng dẫn của cán bộ cách mạng, đồng bào Cồn Ké tổ chức lễ ăn mừng chiến thắng Điện Biên Phủ do ông Mang Tha phụ trách (địa điểm tổ chức ở Cây số 7, từ đường đại lộ Hùng Vương đi vào khoảng 600m), nhân dịp này đồng bào cũng chia tay, đưa tiển những cán bộ, bộ đội có lệnh tập kết ra Bắc (theo Lịch sử cách mạng Đảng bộ Cam Phúc Nam thời kỳ 1930 – 2010).
Đảng bộ, quân và dân Cam Ranh đã tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp vô cùng gian khổ, hy sinh nhưng rất anh dũng, tự hào.
Phát huy tinh thần chiến thắng Điện Biên Phủ quân và dân Cam Ranh đã bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Mặc dù Cam Ranh là địa bàn rất gian khổ và ác liệt, địch biến nơi đây thành pháo đài “bất khả xâm phạm”. Mỹ đã đổ ra hàng tỷ đô la với một lực lượng quân Mỹ và chư hầu đã lên đến hai vạn. Thế nhưng quân và dân Cam Ranh đã trung dũng, kiên cường, mưu trí, sáng tạo, biết đánh và biết thắng giặc mỹ xâm lược. Cam Ranh được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng 2. Lực lượng vũ trang Cam Ranh được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng 3.
Ngày 3/4/1975 Cam Ranh được giải phóng, đây là mốc son lịch sử rất quan trọng để bước sang trang mới, bừng lên sức sống mới... Trải qua 49 năm kể từ ngày giải phóng, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Cam Ranh đã phát huy truyền thống yêu nước và cách mạng, bản sắc văn hóa, vượt qua mọi khó khăn, thách thức, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Phát triển thành phố Cam Ranh như ngày hôm nay.
Chiến thắng Điện Biên Phủ và đại thắng mùa xuân năm 1975 (30/4/1975) mãi mãi là bản anh hùng ca bất tử, tiếp thêm sức mạnh và sức sống mới, là nguồn động lực vô cùng to lớn để chúng ta ra sức thi đua thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Cam Ranh lần thứ XII, nhiệm ký 2020 – 2025 và những nhiệm kỳ tiếp theo, nhất là thực hiện các dự án lớn về xây dựng đô thị Cam Ranh như dự án xây dựng khu đô thị ven biển; góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 09 của Bộ Chính trị về xây dựng tỉnh Khánh Hòa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; phấn đấu đến năm 2045 thành phố Cam Ranh là đô thị du lịch – Logistics.
Nguyễn Công Hài